Kur bëhet fjalë për të ardhmen e Ballkanit, diskursi po ngadalësohet duke propozuar ndarje të reja në rajon, që është një recetë për paqëndrueshmëri gjeopolitike.
Në mënyrë diskrete, drejtuesit politikë serbë dhe shqiptarë kanë hulumtuar mundësinë e zgjidhjes së dallimeve të tyre duke përdorur këmbime territoriale. Ideja e klasifikimit të ndarjeve përmes shkëmbimit të territoreve ka qarkulluar në Beograd për vite me rradhë, por kohët e fundit, duket se ka fituar tërheqje edhe në qarqet kryesore shqiptare.
Ideja nuk është aspak e re, por ishte e rrezikshme në të kaluarën dhe mbetet kështu në të tashmen. Lideri i Serbisë Sllobodan Millosheviç dhe udhëheqësi i Kroacisë Franjo Tuxhman komplotuan në fillim të viteve 1990 për të ndarë Bosnjen midis tyre. Por reagimi ndërkombëtar ndaloi ato plane.
Por deri më tani, politika e Bashkimit Evropian dhe e Shteteve të Bashkuara ka qenë shumë e qartë: Kufijtë që ishin atje në Jugosllavinë e vjetër duhet të mbeten në vend, dhe zgjidhjet duhet të kërkohen brenda tyre. Për të Ballkanizuar më tej Ballkanin do të thotë të hapësh rajonin ndaj një konflikti të ardhshëm dhe gjakderdhje.
Gjendja e vështirë ku ndodhet Kosova mbetet një nga çështjet më të vështira në rajon. Nuk u zgjidh nga ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999, as nga njohja e vitit 2008 e Kosovës si një shtet i pavarur nga një numër i madh kombesh. Përderisa nuk ka një normalizim të marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës, çështja do të kufizojë potencialin e të dy vendeve dhe stabilitetin e rajonit.
Dhe kjo është arsyeja pse ideja e ndarjeve të reja territoriale është shfaqur përsëri. Mund të ketë versione të ndryshme të skemave të tilla. Kosova mund të lëshojë zonën në veri të lumit Ibër, e banuar pothuajse ekskluzivisht nga serbët dhe pastaj të fitojë njohje diplomatike dhe ndoshta të fitojë edhe disa lokalitete kryesisht të banuara në Serbinë jugore.
Presidenti serb Aleksander Vucic po mendon përgjatë disa prej këtyre linjave, dhe Kryeministri shqiptar Edi Rama duket të ketë qenë gjithashtu i hapur, siç më tha në një bisedë.
Kohët e fundit, kundërshtimi i fortë ndaj këtyre ideve është shfaqur nga Kisha Ortodokse Serbe dhe udhëheqja e saj në Kosovë. Ata argumentojnë se një ndarje e këtij lloji do të jetë tradhëti ndaj serbëve që jetojnë në jug të lumit Ibër dhe me shumë gjasa do të çojë në një pastrim të plotë etnik të zonës, me kërcënime edhe për monumentet historike ortodokse në atë zonë. Nga serbët e mbetur në Kosovë, shumica jetojnë në jug të Ibrit.
Këto frikëra janë pa dyshim të mirë-bazuara. Një shkëmbim territorial ka gjasa të ndiqet nga një shkëmbim popullsie për të krijuar territore etnikisht homogjene. Ndërsa disa pretendojnë se kjo mund të hapë rrugën për më shumë stabilitet, eventualisht duke përfshirë një bashkim edhe më të madh mes Shqipërisë dhe Kosovës, kjo vështirë se do të ndodhë.
Përveç detajeve të diskutueshme në vendet që preken menjëherë (dhe fakti që do të ishte e vështirë për t’u zbatuar), kjo do të rrezikonte hapjen e Kutisë së Pandorës për sfida të reja në të gjithë rajonin. Mund të rihapte debatin për të ardhmen e Bosnjës. Krerët e ashpër serbo-boshnjakë, me siguri që e mirëpresin rastin.
Dhe pastaj ekziston çështja edhe më e vështirë dhe e rrezikshme e Maqedonisë, ku shqiptarët janë pjesë substanciale e popullsisë. Nëse zonat shqiptare të rajonit fillojnë të vijnë së bashku edhe përmes një procesi të shkëmbimeve territoriale, do të ketë patjetër nga ata që pyesin pse kjo nuk duhet të zbatohet edhe në Maqedoni. Seriozisht që kjo do të ishte ‘të luash me zjarrin’.
Ka nga ata në Bruksel dhe Uashington që mund të thonë se nëse liderët në rajon bien dakord për një shkëmbim territori mes Serbisë dhe Kosovës, pse duhet të kemi ndonjë kundërshtim? Sidomos nëse përfshihet krijimi i marrëdhënieve të plota diplomatike? Por një qëndrim i tillë është i rrezikshëm. Në një kohë kur e gjithë vëmendja duhet t’i kushtohet nxitjes së stabilitetit, të kalosh në anën tjetër të kësaj çështje do të thotë “të ftosh” destabilitetin për dekadat e ardhshme.
Pa dyshim, duhet të gjendet një kompromis midis Beogradit dhe Prishtinës, për të çuar më tej ambiciet e integrimit evropian dhe atlantik të të dy vendeve. Kjo mund të përfshijë një shkallë më të madhe të decentralizimit për pjesët serbe të Kosovës dhe mund të nënkuptojë pranimin e Kosovës edhe në Kombet e Bashkuara. Ka më shumë se pesë vjet që nga BE ndërmjetësoi një marrëveshje që tregon rrugën drejt marrëdhënieve normale mes dy vendeve, por që atëherë, përpjekjet diplomatike të BE dhe SHBA janë venitur. Si rrjedhojë, prirja për ndarje është kthyer në rajon, i cili tashmë është ballkanizuar shumë.
Kjo është e rrezikshme, dhe Uashingtoni dhe Brukseli duhet të zgjohen ndaj rreziqeve. Integrimi gradual për Serbinë dhe Shqipërinë në BE dhe NATO, e gjitha në bazë të kufijve ekzistues, është e vetmja rrugë drejt stabilitetit të qëndrueshëm në rajon. Luajtja me kufijtë dhe ndarjet në Ballkan ishte e rrezikshme në fillim të viteve 1990 dhe mbetet kështu edhe tani.
